جمعيت زنبور هاي نر

در مديريت كلني هاي زنبور عسل در يك زنبورستان كه با هدف توليد ملكه فعاليت دارد بايد

برنامه ريزي براساس بيولوژي و رفتارشناسي زنبور عسل انجام شود ؛

به طوري كه در مدت پرورش ملكه و دوره هاي زماني گوناگون اين فصل ، شرايط براي توليد

ملكه هاي مطلوب فراهم گردد .

از جمله مسائلي كه بايد به آن توجه كرد اين است كه پس از توليد ملكه هاي باكره و طي

دوران بلوغ آنها در زمان طراحي شده براي جفت گيري ، زنبور هاي نر بالغ قوي به تعداد كافي

در زنبورستان و محل جفت گيري ملكه ها وجود داشته باشند .

جمعيت زنبور هاي نر

باري افزايش توانمندي كلني هاي زنبورعسل دقت لازم در انتخاب كلني هاي پدري كه

توليدكننده زنبورهاي نر براي جفت گيري با ملكه هستند از اهميت ويژه برخوردار است ؛

به طوري كه معمولا بهترين كلني هاي زنبور عسل ارزيابي شده در طول فصل زنبورداري را به عنوان كلني پدري براي توليد زنبورهاي نر انتخاب مي كنند و

كلني هاي برتر بعدي نيز به عنوان كلني هاي مادري براي تامين لاروهاي ملكه  انتخاب مي شوند.

براي تامين زنبورهاي نر بالغ در زمان جفت گيري ملكه ها ، با توجه به اينكه طول دوران لاروي ، شفيرگي و بلوغ زنبورهاي نر طولاني تر از زنبورهاي ملكه است ، در نتيجه اقدامات لازم براي تامين زنبورهاي نر زودتر آغاز مي شود .

در واقع برنامه ريزي پرورش دهندگان ملكه بايد طوري باشد كه يك ماه و نيم از آماده شدن زنبور هاي ملكه باكره در منطقه ، اقدامات لازم براي پرورش زنبورهاي نر شروع شود .

افزون بر اين بايد شرايط مطلوب از نظر شهد و گرده فراهم باشد و حتي با تغذيه كمكي ، كلني هاي پدري را درشرايط كاملا مطلوب قرار دهيم تا ملكه ها در پوكه هاي نر قرار داده شده تخم ريزي كنند و در طول اين دوره نيز تا زمان جفت گيري مراقبت هاي لازم از كلني هاي پدري صورت گيرد تا در زمان لازم زنبورهاي نر بالغ ، شاداب ، سالم و قوي به اندازه كافي جفت گيري وجود داشته باشد  و جفت گيري ملكه هاي باكره به موقع انجام شود .

جمعيت كافي كلني هاي زنبور هاي عسل

مديريت كلني هاي زنبورعسل در يك زنبورستان توليد ملكه ، بايد به گونه اي باشد كه در زمان

هاي متفاوت فصل پرورش ملكه ،كلني ها از جمعيت مناسب زنبورهاي كارگر و نر برخوردار

باشند تا بتوانند وظايف مربوط بهكلني هاي مادري ، پدري ، پرستار ، شروع كننده ، خاتمه

دهنده ، انكوباتور و جفت گيري را به خوبي انجام دهند.

جمعيت زنبورهاي كارگر

همان طور كه قبلا توضيح داده شد لاروهايي كه بايد تبديل به ملكه شوند طي شش روز دوره لاروي با ژل رويال تغذيه مي شوند كه سه رو اول با ژل رويال جوان و سه روز دوم با ژل رويال پير تغذيه مي شوند .تفاوت آنها با لاروهايي كه تبديل به زنبور كارگر مي شوند اين است كه لاروهاي كارگر پس از اينكه در سه روز اول با ژل كارگري تغذيه شدند در سه روز دوم با ژل كارگري تغيير يافته و شهد و گرده تغذيه مي شوند .

جمعيت كافي كلني هاي زنبور هاي عسل

بنابراين با توجه به مطالب مذكور در كلني هايي كه براي پرورش ملكه آماده مي شوند بايد جمعيت زنبورهاي كارگر قبل از شروع عمليات پيوند زني به حد مطلوب برسد . جمعيت زنبور هاي كارگر جوان در اين مرحله بسيار حساس و تعيين كننده است ، زيرا در مراحل اوليه توليد ملكه ، زنبور هاي كارگر جوان كه سن آنها بين شش تا دوازده روز است وظيفه توليد ژل رويال و تغذيه لارو ملكه ها عهده دارند .

قرار گرفتن كلني هاي پرورش ملكه در شرايط مطلوب طبيعي با پوشش گياهي مناسب باعث مي شود تا قبل از رسيدن زمان عمليات پرورش ملكه ، با انتقال گرده و شهد كافي به داخل كلني ، تخم ريزي ملكه افزايش يابد و در زمان مذكور با برخورداري جمعيت مطلوب كارگران جوان و در نتيجه توليد ژل رويال و تغذيه كافي لاروهاي ملكه ، در توليد ملكه هاي مطلوب ، درشت و سالم موفق باشند .

زمان و شرايط مناسب براي توليد ملكه

توليد ملكه در كندو ، به طور طبيعي زماني آغاز مي شود كه شرايط طبيعي محيط پرورش ملكه مناسب باشد .

وضعيت محيط مذكور بايد بتواند براي به وجود آوردن جمعيت مناسب و زياد ، انتقال شهد و گرده كافي به داخل كلني و توليد شده شرايط لازم را فراهم نمايد .

بنابراين براي دستيابي به شرايط لازم براي پرورش ملكه ها توجه به عامل هاي زير ضروري است .

شرايط اقليمي و پوشش گياهي مناسب

پوشش گياهي مناسب براي تامين شهد و گرده كافي از مهم ترين عوامل موفقيت زنبورداري و پرورش ملكه مي باشد .

همچنين شرايط اقليمي مناسب منطقه مانند بارندگي هاي به موقع و دماي مناسب هوا در

فصل ها و زمان هاي گوناگون زيربناي موفقيت زنبورداري يك منطقه است ،زيرا وجود پوشش گياهي مناسب را در درازمدت تامين مي كند .

زمان و شرايط مناسب براي توليد ملكه

از ويژگي هاي مهم ديگري كه در هر منطقه بايد به آن توجه شود وزش باد و سرعت باد مي باشد .

بايد توجه داشت كه در زمان پرورش ملكه لازم است درجه حرارت منطقه در طي روز

بين 20 تا 30 درجه سانتي گراد و سرعت باد در طي روز و ساعات پرواز جفت گيري ملكه كمتر از 20 كيلومتر در ساعت باشد .

گاهي با وجود مساعد بودن شرايط آب و هوايي و دماي مناسب در طي روز ، بادخيز بودن منطقه عامل محدود كننده در پرورش ملكه مي باشد .

مثلا در شبه جزيره ميانكاله در شمال بهشهر و با وجود فراهم بودن پوشش گياهي و نيز دماي

مناسب در طي فروردين ، و ايزوله بودن منطقه براي پرورش ملكه و اصلاح نژاد زنبورعسل تنها

به دليل بادخيز بودن منطقه و سرعت زياد باد در فروردين ماه امكان توليد ملكه در اين جزيره فراهم نمي باشد .

وجود پوشش گياهي و شرايط اقليمي و فصلي مناسب براي بروز توانمندي هاي گياهان

موجود در منطقه و گل دهي اين گياهان و توليد شهد و گرده كافي به زنبورهاي عسل امكان

برداشت شهد و گرده كافي از اين گياهان را مي دهد

و وجود شهد و گرده كافي در كلني در تامين شرايط لازم براي پرورش ملكه نقش اساسي دارد .
ادامه دارد ...

تاريخچه پرورش ملكه در ايران

تكنيك پرورش ملكه تا قبل از انقلاب اسلامي و حتي تا پيش از دهه 1360 در ميان زنبورداران

ايران رايج نبوده و آنان با روش هاي جديد پرورش ملكه آشنايي چنداني نداشتند .

در آن زمان بخشي از ملكه هاي مورد نياز از خارج كشور وارد مي شد و احتمالا بعضي

زنبورداران با روش هاي ابتدايي و پرهزينه ، تعداد محدودي ملكه توليد مي كردند.

با توجه به اهميت پرورش ملكه براي زنبورداران ، پس از انقلاب اسلامي و طي دهه شصت ،

تلاش هاي وزارت جهاد سازندگي ، وزارت كشاورزي و استادان دانشگاه ها در جهت توسعه تكنيك پرورش ملكه در ميان زنبورداران ، باعث رشد و شكوفايي اين صنعت گرديد ، زيرا با توسعه تكنيك پرورش ملكه و حمايت وزارت جهاد سازندگي از بخش خصوصي و نيز گسترش اين فن از سوي ايستگاه هاي پرورش ملكه ، شمار كلني هاي كشور به ميزان صد در صد افزايش يافت و از لحاظ كيفي نيز به وضعيتي برتر نسبت به گذشته دست پيدا كرد ؛

به طوري كه ميانگين توليد كلني هاي ايران كه كمتر از ده كيلوگرم در هر كلني بود به دوازده كيلوگرم افزايش يافت .

تاريخچه پرورش ملكه در ايران

طي اين دهه ، ايستگاه هاي پرورش ملكه دولتي با هدف هاي حفظ و حراست از منابع

ژنتيكي زنبورعسل بومي ايران و تهيه مقدمات لازم براي اصلاح نژاد زنبورعسل ايراني ، توسعه و ترويج تكنيك پرورش ملكه در ميان كارشناسان ، تكنسين ها ، زنبورداران و نهاياتا افزايش

كيفيت توليدات صنعت زنبورداري در نه منطقه نجف آباد ، خوي ، لنگرود ، گرگان ، اراك ، نيشابور ، شيراز ، دزفول و جيرفت احداث شدند .

دراين مدت بعضي از اين ايستگاه ها از عملكردي قابل قبول  برخوردار بودند و در بعضي

ايستگاه ها نيز دستيابي به هدف هاي تعيين شده به طور كامل صورت نگرفت .

ولي در مجموع ، اين حركت در توسعه صنعت زنبورداري در زمان يادشده تاثيري بسزا داشت .

تاريخچه پرورش ملكه در جهان

درباره ملكه زنبورعسل و نقش آن در كندو ، مطالب علمي بسياري در كتاب ها و مقاله هاي علمي وجود دارد كه شامل نظام اجتماعي زندگي زنبورعسل ،

عملكرد و وظايف ملكه در كلني و نيز روش تكثير كلني ها و توليد ملكه در شرايط طبيعي است.

براي نخستين بار سه قرن پيش از ميلاد مسيح ، ارسطو فيلسوف يوناني ، زندگي اجتماعي

زنبور عسل و روابط پيچيده داخل كلني را به رشته تحرير درآورد.

او در نوشتار علمي خود با عنوان «داستان طبيعي زنبور عسل » ضمن اشاره به زندگي اجتماعي زنبورها در كلني زنبور عسل ،

به وجود تنها ملكه اين مجموعه كه صاحب اختيار و فرمانرواي كلني است اشاره كرده است .

تا قرن هاي متمادي ، ملكه زنبور عسل را پادشاه كندو مي شناختند و دانشمندان از چگونگي توليد مثل كلني اطلاعي نداشتند ؛

به طوري كه براي جلوگيري از مهاجرت و بچه دادن كلني بال هاي ملكه را مي چيدند

تا اينكه در سال 1609 ميلادي ، براي نخستين بار ، باتلر انگليسي ،فرضيه مادرسالاري درداخل

كلني  را  ارائه كرد .

تاريخچه پرورش ملكه در جهان

هوبر براي نخستين بار به جفت گيري ملكه در حال پرواز اشاره كرد .

او متوجه شد كه ملكه هايي كه محبوس هستند و امكان پرواز ندارند فقط تخم هاي نر مي گذارند .

هوبر با جانشين كردن شان هاي حاوي نوزادان جوان با نوزادان مسن ، ثابت كرد

كه ملكه از لارو هاي كوچك سه تا چهار روزه زنبور هاي كارگر توليد مي شود .

كشف هوبر زماني انجام گرفت كه كندو با كادر متحرك وجود نداشت

و با جا به جايي تكه شان ها اين كار صورت گرفت .

در سال 1845 ميلادي ، حدود صد سال پس از ارائه نظريه بونت درباره بكرزايي شته ها دزيرزون نظريه به وجودآمدن زنبورهاي نر از تخم هاي لقاح نشده را منتشر كرد .

اهميت پرورش ملكه

با توجه به اينكه طي سال هاي پس از انقلاب اسلامي ، صنعت زنبور داري ، از رشد كمي

مطلوب برخوردار بوده و شمار كلني هاي زنبورعسل از پانصد هزار در سال 1356 به بيش از پنج

ميليون و يازده هزار در سال 1389 افزايش يافته است

و زنبورداري صنعتي در ايران رشد نموده لذا نياز به فراهم آوردن امكانات توسعه كيفي اين صنعت ضروري به نظر مي رسد .

براي توسعه كيفي ، در شاخه هاي گوناگون زنبور داريث ، از قبيل مدييت پرورش ، اصلاح نژاد ،

توليدات زنبورعسل ، فرآوري ، بسته بندي و بازار يابي محصولات ،بايد تلاش جدي صورت گيرد.

در اين راستا پرورش ملكه زنبورعسل به عنوان تكنيكي در خدمت اصلاح نژاد اين موجود و نيز

مديريت بهينه پرورش زنبور عسل ، نقش اساسي ايفا مي كند .

اهميت پرورش ملكه

با توجه به اينكه ملكه زنبور عسل ، مادر كلني و تامين كننده كارگردان كلني است و بخشي

مهم از ويژگي هاي كارگردان كلني از نظر قدرت چرا ، جمع آوري شهد و گرده و مقاومت در

برابر عوامل نامساعد محيطي از طريق ملكه به آنها منتقل مي شود ؛

در نتيجه داشتن ملكه هاي مناسب در كلني ها از رموز موفقيت زنبورداران است .

بنابراين آشنايي با روش هاي پرورش ملكه و تامين ملكه هاي مناسب از كلني هاي برتر هر زنبورستان مي تواند زنبورداران را در رسيدن به اين هدف ها ياري نمايد .

همان طور كه ذكر شد بخش عمده اي از ويژگي هاي مهم مانند باروري ، جمعيت ، جمع آوري شهد و گرده ، مقاومت در برابر آفات و بيماري ها ، رفتار دفاعي ، قابليت بچه دهي ، توليد موم و زمستان گذراني را ملكه به كلني منتقل مي كند .

از سوي ديگر ملكه هاي جوان نيز نسبت به ملكه هاي پير جمع يت بيشتري توليد مي كنند و عملكرد كلني را افزايش مي دهند .
بنابراين گذشته از خصوصيات ژنتيكي مطلوب كلني كه بخش مهمي از آنها وابسته به ملكه

زنبورعسل است ، نياز كلنيه ا به ملكه جوان و تعويض ملكه كلني ها هر دو سال يكبار ، از دلايل ديگر اهميت پرورش ملكه زنبور عسل و نياز به فراگيري اين تكنيك مي باشد .

كم توقع با قابليت توليد در خاك نسبتا حاصلخيز

اساسا گياه زراعي زعفران كم توقع است :

1 – مجموع كل ماده ي خشك گياه زعفران حدود 15 درصد گياهي مثل چغندر مي باشد .

2 – برخورداري از ذخيره غذائي كورم و استفاده براي رشد و نمو در سال آتي .

3 – عدم توليد دانه ، پروتئين ، نشاسته ، چربي توسط گياه .

4 – تنها محصول توليدي گياه ، توليد گل به وزن تقريبي تر 1/0 تا 2/0 گرم و وزن خشك

آن تنها حدود 20 تا 30 ميلي گرم مي باشد .

توليد اين مقدار ماده خشك كه در هر گل زعفران با كورم با وزن 20 تا 40 گرم

و ماده ي خشك 5 تا 8 گرم در شرايط داراي تنش رطوبت ، رشد و نمو نيز ممكن است .

كم توقع با قابليت توليد در خاك نسبتا حاصلخيز

از آنجا كه مدت دو تا چهار ماه براي تشكيل كورم هاي جديد از كورم هاي سال قبل در دوره ي رشد و نمو گياه زعفران زمان وجود دارد .

اين مدت زمان براي تشكيل يك كورم با 5 تا 8 گرم ماده خشك از يك گياه زراعي با شاخص سطح برگ معادل 1 تا 2 امري پيچيده نيست

در حالي كه توليد ماده خشك كل براي يك مترمربع مزرعه چغندر قند با شاخص سطح برگ 4تا 5 حدود 6تا 7 كيلوگرم مي باشد

يعني به ازاي هر واحد سطح برگ 1/5كيلوگرم ، درحالي براي توليد 200 تا 220 گل زعفران در يك مترمربع از شاخص سطح برگ 1/5 تا 2 ،

تنها به توليد 1/5تا 2 كيلوگرم ماده خشك شامل كورم و اندام هوائي نيازمند هستيم .

از بررسي و تجزيه و تحليل ميزان مواد آسميلات مورد نياز براي توليد ماده خشك در دو گياه زعفران و چغندر قند به اين نتيجه مي رسيم

كه براي دسترسي به توليد حدود 5 تا 10 كيلوگرم زعفران كه قيمتي معادل 20 تا 30 ميليون تومان در بازار فعلي ايران دارد ،

از نظر فيزيولوژي گياهان زراعي به توليد حدود 2 كيلوگرم در مترمربع ماده خشك نياز داريم

در حالي كه با در نظر گرفتن متوسط توليد 50 تن چغندر قند با متوسط عيار قند 16

و درامد حدود 5 ميليون تومان بايد در مترمربع حدود 7 كيلوگرم ماده خشك توليد نمائيم .

قدرت رقابت با علف هاي هرز زمستانه

گياه زعفران فقط براي شروع دوره ي رشد و نمو و در مرحله ي اول گل دهي به  آبياري نياز دارد .

از آنجا كه قبلا در طي فصل تابستان مزرعه زعفران آبياري نمي گردد،

لذا به دليل كمبود رطوبت مزرعه فاقد علف هرز مي باشد

از طرف ديگر به دليل خشك بودن مزرعه علف هاي هرز زمستانه هم در اواخر مهر و اوائل آبان هنوز سطح مزرعه را فرا نگرفته اند

همچنين از آنجا كه براي آغاز دوره ي گل دهي و نرم شدن سطح خاك پس از اولين آبياري كه همه ساله براي آغاز دوره ي رشد و نمو انجام مي گيرد

و عمل دندانه زدن انجام مي گيرد ،

اين اقدام مكانيكي به عمق 5 تا 10 سانتي متر سطح خاك به نحو سبك شخم مي زند

و لذا اگر بوته هاي علف هرز زمستانه زودتر از موعد سبز شده باشند

و يا به جمعيت اندك در مزرعه به هر دليل موجود باشند

در اثر اين اقدام زراعي بوته ها حذف خواهند شد .

قدرت رقابت با علف هاي هرز زمستانه

با گذشت 10 تا 15 روز از زمان اولين آبياري و دندانه زدن سطح خاك مزرعه گل دهي گياه زعفران آغاز مي شود

و قبل از اينكه مزرعه مجددا آبياري گردد دوره ي 15 تا 20 روزه گل دهي به پايان مي رسد

و سپس سريعا رشد رويشي گياه زعفران شامل شروع ظهور برگ ها سطح مزرعه را مي پوشاند

پوشيده شدن سطح خاك مزرعه از برگ هاي زعفران امكان رقابت شديد علف هاي هرز با گياه زعفران را از بين برده

و تا مراحل نهائي رشد و نمو زعفران شانس غلبه كردن علف هرز بر گياه زعفران از آنها گرفته مي شود .

فيزيولوژي رشد و نمو گياه زراعي زعفران ويژگي مهمي است

كه هزينه ي مبارزه و كنترل علف هاي هرز را كاهش داده

و مديريت توليد اين محصول را در رقابت با علف هاي هرز آسان تر مي سازد .

مقاومت به آفات و امراض

امروزه بخش عظيمي از هزينه هاي توليد محصولات

زراعي و باغي به دفع آفات و امراض تعلق دارد

از طرف ديگر عدم وجود سموم موثر در كشور عملا كشاورزان را با بحران جدي

و سردرگمي شديد در چگونگي كنترل آفات و امراض قرار داده است .

وجود سموم موثر و ارزشمند خارجي با قيمت هايي

بسيار بالا مثال يك ليتر 100 تا 150 هزار تومان چنان بار سنگين مالي را به

كشاورزان تحميل مي نمايد

كه بررسي ميزان هزينه ي آفات و امراض گياهان زراعي و باغي را در اولين اولويت

بررسي و تصميم گيري براي انتخاب نوع گياه براي زراعت در كشور ايران قرار داده است .

مقاومت به آفات و امراض

از بين رفتن گونه هاي متعدد گياهي و ميزبان آفات و امراض زدر مراتع ،

گسترش بيابان ها ، كاهش حوزه جنگل ها ،

مقاوم شدن حشرات به سموم غير موثر تقلبي موجود در بازار ،

عدم آموزش شيوه هاي دقيق و موثر آموزش دفع آفات و امراض در كشور بي اعتقادي

برخي از كشاورزان به دفع آفات و امراض ،

اقليم خشك كشور ايران كه آفات را به سمت تغذيه از گياهان زراعي سوق مي دهد ،

آلوده شدن منابع آب و خاك و حتي بذور قابل استفاده

به دليل عدم نظارت و كنترل دقيق

بذور قابل استفاده از كشاورزي و ده ها عامل ديگر همگي باعث گسترش دامنه ي

آفات و امراض در كشور شده است .

در وضعيت بحراني فعلي كه حتي توليد محصولاتي چون گوجه فرنگي و بادنجان كه

در 10 سال گذشته به سمپاشي نياز نداشت

امروزه بدون سمپاشي غير ممكن است .

پس ما در برنامه ريزي هاي توليد محصولات زراعي وباغي ناچار هستيم

كه ميزان نياز به سمپاشي و حساسيت

به آفات و امراض را مورد مطالعه دقيق قرار دهيم .

گياه زراعي زعفران داراي آفات و امراض كمتر نسبت

به ساير گياهان زراعي و باغي مي باشد .